Utekelezaji wa mradi wa kuzuia au kukabiliana na shughuli za makundi yenye itikadi kali zinazohimiza matendo ya vurugu unaweza kuhatarisha usalama wako, wa mradi na wa jamii. Miradi mingi yenye nia nzuri inayoshughulikia masuala nyeti kama vile shughuli za VE haijakamilika vizuri kwa sababu miundo yake haikuzingatia mgogoro. Kutumia mbinu inayozingatia mgogoro ni hatua muhimu katika kupunguza matokeo yoyote yasiyotarajiwa ambayo yanaweza kuzuia malengo na fursa zako za jumla za kuleta athari nzuri.
Mradi wowote (iwe ni wa maendeleo, kutoa msaada wa kibinadamu na/au kukuza amani) unaweza kukuza mgogoro au kukuza amani. Kwa hivyo, ili kuhakikisha uzingatiaji wa mgogoro, miradi inahitaji kuchukua hatua za kukuza athari zake nzuri na kupunguza athari zake mbaya. Vipengele vya “Nini” na “Vipi” vya Uzingatiaji wa Mgogoro, kama ilivyofafanuliwa kwa ufupi na shirika la International Alert, vimetolewa kwenye jedwali lililo hapa chini:
VIPENGELE VYA "NINI" NA "VIPI" VYA UZINGATIAJI WA MGOGORO
| Shughuli ya kufanya | Jinsi ya kuifanya |
|---|---|
| Elewa muktadha unaoshughulikia. | Tekeleza uchanganuzi wa mgogoro na uusasishe mara kwa mara. |
| Eelewa uhusiano kati ya mradi wako na muktadha. | Husisha uchanganuzi wa mgogoro na hatua za mpango wa mradi wako. |
| Tumia ufahamu huu ili uepuke athari mbaya na uimarishe athari nzuri. | Panga, tekeleza, fuatilia na utathmini mradi wako kwa njia inayozingatia mgogoro (ikijumuisha kuubuni upya panapohitajika). |
Mbinu ya Usisababishe Madhara (DNH) ni mbinu ya uzingatiaji wa mgogoro ambayo inafaa zaidi kwa miradi inayotekelezwa katika mazingira yenye mgogoro. Mbinu ya DNH inaweza kujumuishwa kwenye hatua nyingi za mradi. Lengo si tu kuhakikisha kuwa miradi yako haizidishi visababishi vya mgogoro au kukuweka wewe, wafanyakazi wako na wanufaishwa wa mradi katika hatari, lakini kuhakikisha kuwa mradi wako unaimarisha viunganishi ili kuzuia shughuli za makundi yenye itikadi kali au mgogoro wenye vurugu.
Kipengele muhimu cha mfumo wa Usisababishe Madhara ni kufanya uchanganuzi wa vitenganishi na viunganishi ambavyo huharibu au kujenga mahusiano kati ya makundi. Vitenganishi ni vyanzo vya kuleta hali ya wasiwasi, kutoaminiana au kushukiana katika jamii ambavyo awali vilisababisha au vinaweza kusababisha mgogoro baina ya makundi siku za usoni. Vinazuia kuwepo kwa mahusiano mazuri. Viunganishi ni vyanzo vya mshikamano na uaminifu katika jamii. Viunganishi huonyesha uwezo ambao watu wanao wa kuleta amani na husaidia kuwezesha kuwepo kwa mahusiano mazuri kati ya watu wanaotofautiana.
- Watu hawawezi kuwa vitenganishi au viunganishi. Ingawa baadhi ya watu huwa na nia ya kusababisha vita na wanaweza kunufaika kutokana na mgogoro, matamshi ya watu na matendo wanayofanya na/na wayofanyiana ndio vitenganishi na viunganishi.
- Watu si wabaya au wazuri. Ni matendo yao ambayo yanaweza kuwa mazuri au mabaya.
- Si viunganishi vyote ambavyo ni vizuri. Wakati mwingine vigezo vinavyounganisha watu katika maeneo yaliyo na mgogoro ni ugumu wa maisha, hali za kutatiza mawazo au kubaguliwa. Ingawa huenda tusiweze kulenga kushughulikia vigezo hivi kupitia shughuli za mradi wetu, wakati mwingine vinaweza kuondoa tofauti zilizopo na kuunda fursa za ushirikiano.
SAVES ni kifupisho kinachowakilisha aina tano kuu za uchanganuzi wa vitenganishi na viunganishi. Aina hizo tano ni:
Mafunzo Sita ya Mradi wa Usisababishe Madhara
Mradi wa Usisababishe Madhara ulikuwa ni mradi wa mafunzo ya pamoja ulioongozwa na mpango wa CDA wa Collaborative Learning Projects. Maelfu ya wafanyakazi wa kutoa msaada, wafadhili na jamii zilishiriki hali zilizopitia kuhusiana na kupokea msaada katika muktadha wa mgogoro. Kutokana na hali za pamoja zilizoshirikiwa, mafunzo sita yafuatayo yalionekana kuwa ya jumla:
Mbinu inayozingatia mgogoro ni muhimu katika kila hatua ya mradi (Kukadiria, Kubuni, Kutekeleza, Kufuatilia na Kutathmini na Mafunzo). Tumia mfumo wa DNH katika awamu ya Kukadiria ili kutambua viunganishi na vitenganishi, katika awamu ya Kubuni ili kutambua athari mbaya zinazoweza kujitokeza au vyanzo vinavyoweza kutumika kuanzisha shughuli za mradi, na katika awamu ya Utekelezaji ili kukadiria mara kwa mara na kuelewa Vitenganishi na Viunganishi na jinsi vinavyohusiana na mradi wako. Hatimaye, tumia mfumo huo unapofuatilia, kutathmini na kupata mafunzo kutoka kwenye mradi wako ili kuchunguza iwapo mradi unasababisha athari mbaya zisizotarajiwa.
Ili uanze kukadiria Vitenganishi na Viunganishi, tunapendekeza ufuate mfumo ulio kwenye majedwali haya mawili ya kazi.
Baada ya kutumia laha za kazi zilizo hapo juu ili kuweka kipaumbele kwa Vigawanyiko na Viunganishi vinavyofaa zaidi katika muktadha wa mradi wako, zingatia maswali yafuatayo katika awamu ya Usanifu:
- Je, Vigawanyiko au Viunganishi hivi vinawezaje kubadilishwa? Kwa maneno mengine, ni mawazo gani ya kupunguza/kuzuia Vigawanyiko hivyo na mawazo ya kuongeza/kusaidia Viunganishi hivyo?
- Je, timu yako inaweza kufanya nini ili kuwa na matokeo chanya? Je, unafanya nini ambacho kinaleta, au kinaweza kuwa na athari mbaya? Kwa nini athari hiyo mbaya inatokea? Unaweza kubadilisha nini ili kuathiri athari? Kuelewa vitendo na tabia kutasaidia kufahamisha mkakati wako wa utekelezaji (uliojadiliwa zaidi katika Moduli ya Utekelezaji).
- Je, ni chaguzi na fursa zipi zimeunganishwa na viashirio ulivyotengeneza katika Hatua ya 2 wakati wa tathmini ya Vigawanyaji na Viunganishi katika Moduli ya Tathmini?
- Je, utafuatiliaje mabadiliko yanayosababishwa na mradi wako? Hii itasaidia kujulisha mkakati wako wa ufuatiliaji na tathmini (iliyojadiliwa zaidi katika Moduli ya M&E).
- Ikiwa mabadiliko hayafanyiki, una chaguo jingine? Je! una mchakato wa kujifunza kwa nini mabadiliko hayajapata matokeo unayotarajia? Hii itasaidia kufahamisha mpango wako wa kujifunza (uliojadiliwa zaidi katika Moduli ya Kujifunza).
Kando na mazoezi hayo ya vitendo, Muungano wa Usikivu wa Migogoro unatoa muhtasari muhimu wa jinsi ya kufikiria kujumuisha unyeti wa migogoro katika vipengele vyote vya taratibu za uendeshaji na upangaji programu wa shirika lako. Haya yamejumuishwa katika Mwongozo wa Unyeti wa Migogoro.
Mwongozo huu unaweza kuwa muhimu katika kutathmini mbinu ya shirika lako kwa unyeti wa migogoro na katika kutambua maeneo yanayoweza kuboreshwa.
Kwa habari zaidi kuhusu jinsi ya kufanya tathmini ya uwezo wa unyeti wa migogoro, rejelea zana iliyounganishwa hapa chini.
| How To Guide to Conflict Sensitivity Conflict Sensitivity Consortium |
| Do No Harm and Risk Guidance Note CDA's DNH Tool |
| 2010 Do No Harm Guidance Note: Using Dividers and Connectors CDA's DNH Tool |